Het zou redelijk kunnen zijn om aan te nemen dat de ‘horlogeverzamelaar’ een relatief recent soort uurwerkconsument is. Dit zijn het soort mensen dat er een punt van maakt om verschillende horloges te bezitten, waarbij de nadruk vaak ligt op het emotionele versus louter praktische nut van elk horloge. De horlogeverzamelaars van vandaag zijn inderdaad een gevestigde en diverse gemeenschap, en vrijwel elk niveau en elke omvang van de horlogecollectie is zeker vertegenwoordigd onder de Blogto Watch-lezers. Hoewel nieuwe technologie mechanische horloges vrijwel overbodig heeft gemaakt, zorgde het er ironisch genoeg ook voor dat het verzamelen van horloges meer floreerde dan ooit tevoren. Maar hoewel het natuurlijk niet altijd zo was, is het verzamelen van horloges niets nieuws.
Een goede reden om aan te nemen dat horlogeverzamelaars (op massaniveau) een recenter fenomeen zijn, is een relatief gebrek aan informatie waaruit blijkt dat er vóór de jaren tachtig enige vorm van organisatie onder horlogeverzamelaars bestond. Het was pas in die tijd dat er, geloof ik, tijdschriften en boeken voor horlogeliefhebbers verschenen. Bovendien waren horlogemerken tot voor kort ook behoorlijk ongeorganiseerd met hun productie- en klantengegevens, wat erop wijst dat ze echt geen evenementen, bijeenkomsten of mailings naar ‘vaste kopers’ hoefden te organiseren.
Zijn mensen die informatie zoeken over nieuwe horloges en een gevarieerd assortiment modellen willen creëren, iets nieuws? Nee. Ik zou zelfs willen suggereren dat horlogeverzamelaars al vanaf het begin van het horlogebezit bestaan. Dit wordt duidelijk als men mentaal de tijd terugreist naar de vroegste tijden, toen draagbare tijdwaarnemingsapparaten voor het eerst opkwamen in de 15e eeuw .
Schilderij van Maso da San Friano uit circa 1560, vermoedelijk van Cosimo I de Medici, hertog van Florence. Er wordt aangenomen dat het “het oudste schilderij ter wereld is met een afbeelding van een horloge”, aldus de BBC .
Wat mij ertoe bracht over dit concept na te denken, was een recente reis naar het Patek Philippe Museum in Genève. Het was niet mijn eerste keer daar, maar ik besefte dat het minstens een paar jaar geleden was sinds mijn laatste reis. Het is echt een plek waar ik regelmatig naar terug moet keren, omdat er zoveel indrukwekkende objecten zijn om te bekijken. Sterker nog, ik raad hetzelfde aan aan iedereen die af en toe in Genève is en uurwerken waardeert. Naast vele belangrijke Patek Philippe-uurwerken omvat de meer historische collectie van het Patek Philippe-museum veel van de meest indrukwekkende tijdwaarnemingsvoorwerpen die overal ter wereld te vinden zijn. Het is echt een plek die je niet mag missen voor iedereen die wil weten waarom uurwerken zo belangrijk zijn.
Een van de meest interessante dingen die je kunt observeren in het Patek Philippe-museum is de evolutie van zakhorloges. Materialen, ontwerpen en mechanismen evolueerden langzaam over een periode van honderden jaren om de vooruitgang op het gebied van technologie, gereedschappen en horologische expertise te weerspiegelen. De prestaties van vroege zakhorloges verbleekten in vergelijking met sommige meesterwerken uit de late 19e eeuw.
Eén zakhorloge dat ik uit de 17e eeuw zag, bevatte naast het tijdwaarnemingsmechanisme zelf nog twee interessante gereedschappen. Open de achterkant van de kast en je ziet een klein kompas en een uitvouwbare zonnewijzer. De reden dat deze tools er waren lag voor de hand: de gebruiker moest regelmatig de tijd op het zakhorloge opnieuw instellen, aangezien apparaten in die tijd het geluk hadden een nauwkeurigheid van 30 minuten of een uur per dag te hebben. Een zonnewijzer was de referentieklok…
Bedenk dus dat de mensen die rijk genoeg waren om draagbare klokken te kopen gedurende 100 – 200 jaar ook moesten omgaan met het feit dat deze vroege zakhorloges niet bijzonder nauwkeurig waren (de ontwikkeling van de minutenwijzer was een groot probleem!) regelmatig – vaak elke dag – worden gereset met behulp van de zon. Stel je bovendien eens voor hoe vaak vroege zakhorloges – en klokken trouwens – gewoonweg niet meer werkten.
Het is één ding dat vroege zakhorloges onnauwkeurig zijn, maar vanwege de manier waarop vroege uurwerken werden gemaakt, was die onnauwkeurigheid niet eens voorspelbaar. Het komt erop neer dat de vroege tijdwaarnemingsapparatuur allesbehalve bijzonder betrouwbaar was. Pas in de 18e eeuw stond betrouwbaarheid centraal, omdat er tijdens lange scheepsreizen op zaken als scheepschronometers moest worden vertrouwd. Wat mensen die afhankelijk waren van de tijd vaak deden, was ervoor zorgen dat ze meerdere klokken en horloges hadden – niet alleen om te zien hoe ze allemaal presteerden, maar ook om er zeker van te zijn dat er ten minste één back-up was als er iets kapot ging.
Denk aan de rijke aristocraat, lid van het koninklijk huis of rijke koopman die een zakhorloge niet alleen als lifestyle-accessoire bestelde, maar ook als een belangrijk stuk gereedschap. Als je weet hoe vaak horloges kapot gingen, denk je dan dat ze er maar één hadden? Pas in de 20e eeuw begonnen veel van de meer indrukwekkende duurzaamheidskenmerken die tegenwoordig in horloges te vinden zijn, te bestaan. Denk aan het Incablok, dat nog steeds wordt gebruikt en een populaire vorm van anti-shocksysteem is. Dit soort functies waren bedoeld om uurwerken te beschermen tegen schokken als gevolg van vallen en trillingen. Het werd pas in 1934 uitgevonden. Stel je eens voor hoe kwetsbaar zakhorloges 100 jaar eerder waren? Hoe zit het 50 of 200 jaar eerder?
Weet je waarom zakhorloges traditioneel aan een ketting zaten? Het was niet voor de mode of om ervoor te zorgen dat niemand je zakhorloge uit je hand stal. Zakhorlogekettingen zijn uitgevonden omdat iedereen wel eens botervingers heeft, en de ketting zorgde ervoor dat het zakhorloge niet op de grond terechtkwam als het uit je handen gleed.
Het punt dat ik probeer te maken is dat de relatief kieskeurige aard van horloges gedurende het grootste deel van hun geschiedenis ertoe leidde dat de meeste mensen die zich er een konden veroorloven uiteindelijk uit noodzaak veel meer kochten. Mensen hadden meer dan één horloge nodig, omdat horloges de vervelende neiging hadden om te breken, kwijt te raken, niet nauwkeurig te zijn en regelmatig onderhoud nodig hadden. Om deze reden was het nuttig (zo niet absoluut noodzakelijk) dat huishoudens meer dan één tijdregistratiemechanisme hadden – zo niet veel meer. Neem een rijk huishouden en hoeveel horloges zou het gezin samen hebben?
Als u denkt dat onderhoud en reparatie van horloges tegenwoordig veel tijd in beslag nemen, kunt u zich dan eens voorstellen hoe het er 150 jaar geleden uitzag? Horloges moesten zorgvuldig per paard terug naar de horlogemaker worden vervoerd, soms duizenden kilometers, alleen maar om weer bij de horlogemaker te komen voor werk. Ik wed dat het terugkrijgen van je horloge na reparatie als snel werd beschouwd als het maar zes maanden duurde, als je rekening houdt met reis- en werktijden.
Kun je je voorstellen dat je geen serie horloges en klokken hebt? De pure feilbaarheid van vroege horloges maakte het tot een noodzaak om een collectie te bezitten, en vaak wilde je dat die collectie jouw smaak en levenspositie weerspiegelde. Omdat horloges vaak alleen op aanvraag werden geproduceerd, werden deze producten bovendien aangepast en ingericht naar de wensen van hun klanten. Een blik op vroege zakhorloges die rijkelijk zijn versierd met graveringen, kunst en kostbare materialen is logisch als je bedenkt hoe persoonlijk ze waren, en ook het feit dat eigenaren er standaard een verscheidenheid aan moesten hebben en wilden dat elk een uniek exemplaar was. beetje uniek.
Vroege horlogeverzamelaars zijn er waarschijnlijk ook verantwoordelijk voor dat horlogemakers net zo vaak vooruitgang boeken als zij deden. Van verbeterde constructietechnieken tot meer gecompliceerde uurwerken, de voor de hand liggende frequente interactie tussen horlogemaker en klant zorgt voor een rijke geschiedenis van items die speciaal voor hun eigenaar worden geproduceerd in plaats van anoniem in een winkelomgeving te worden verkocht. Een dergelijke verkoopsfeer voor luxe horloges is relatief recent en voor een groot deel te danken aan uurwerken met een hogere productie die na de industriële revolutie in productie gingen.
Nu mechanische horloges niet langer nodig zijn, zijn het opnieuw items geworden die zorgvuldiger en in beperkte hoeveelheden worden geproduceerd. Mechanische horloges zijn passieartikelen en worden tegenwoordig in hun meest luxueuze vormen geproduceerd voor mensen met het soort inkomen waarmee ze speciale objecten kunnen bestellen, en vaak in de loop van de tijd een assortiment daarvan. Zelfs als de ‘horlogeverzamelaar’ vandaag de dag als consumentenklasse sterker is dan ooit tevoren, zijn ze slechts de nieuwste manifestatie van een praktijk die al bestond bij het zelf produceren van horloges.
